Arteterapia – terapia sztuką w chorobie Alzheimera

Zorganizowanie czasu osobie dotkniętej chorobą Alzheimera to spore wyzwanie  i często wymaga dużej kreatywności. Nie zawsze forma spędzania czasu, jaką proponuje się podopiecznej/mu, jest dla niej/go atrakcyjna. Co robić w sytuacji, kiedy wykorzystane zostały już wszystkie pomysły? Przede wszystkim – nie poddawać się. Świetnym rozwiązaniem jest wprowadzenie do codziennych zajęć arteterapii. 

Arteterapia to nic innego jak terapia sztuką, która aktywizuje umysł chorego i jednocześnie bardzo często sprawia także dużo radości. Ten rodzaj psychoterapii ma nieograniczone możliwości. Warto jednak zacząć od początku. Czym właściwie jest arteterapia, dlaczego przekonuje się do niej coraz więcej osób i w czym tkwi jej fenomen?

Metody w terapii sztuką

Arteterapia  polega na wykorzystywaniu w procesie terapeutycznym różnych form sztuki. Jest przeznaczona zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Znakomicie dba o rozwój sensoryczny oraz intelektualny podopiecznej/go.

Fantastyczne jest w tym rodzaju terapii to, że wachlarz pomysłów i możliwości pozostaje nieograniczony. Wyróżnia się wiele metod arteterapii, a do najpopularniejszych należą:

• Plastykoterapia – rysowanie, kolorowanie, szkicowanie, modelowanie w masach plastycznych (rzeźba), malowanie. Dobrym przykładem są malowanki wodne dla dorosłych, czyli aquapainty, które nie wymagają użycia farb i są wielorazowego użytku. Wystarczy jedynie kubek z wodą i pędzelek albo po prostu palec, aby podopieczny/a mógł/a stworzyć wyrazisty i estetyczny obrazek.
  
• Muzykoterapia – jedna z najprzyjemniejszych form arteterapii, polegająca na słuchaniu muzyki, śpiewaniu, graniu na instrumentach, komponowaniu własnych melodii, czy relaksowaniu się przy dźwiękach muzyki, np. odgłosach przyrody.
  
• Biblioterapia – czytanie i słuchanie utworów literackich, a nawet tworzenie własnych.
  
• Choreoterapia – to jedna z metod, która najbardziej pobudza aktywność fizyczną, polega na poruszaniu się w rytm muzyki zgodnie z możliwościami pacjenta.
  
• Filmoterapia – oglądanie filmów, dyskutowanie na ich temat
  
• Teatroterapia– oglądanie spektakli, tworzenie własnych sztuk, pantomima.
  

Warto pamiętać, że nie każda z wyżej wymienionych metod arteterapii sprawdzi się tak samo u każdej osoby dotkniętej chorobą Alzheimera. Proponowanie różnych odmian terapii sztuką pozwoli na wybranie tej właściwej, przy której chory/a najlepiej się odnajdzie. W początkowym wyborze można kierować się zainteresowaniami, jakie miał/a chory/a, np. w młodości.

To, co jest bardzo ważne w wyborze metody, to fakt, że efekt końcowy schodzi na drugi plan – praca plastyczna czy taniec nie muszą być  wykonane perfekcyjnie, zgodnie z normami. Liczą się chęci i zaangażowanie twórcy. Dlatego dokonując wyboru, nie warto kierować się subiektywną oceną wykonanej czynności, lecz wyłącznie obserwowanym zaangażowaniem i pozytywnymi emocjami podopiecznej/go.

Cel terapii sztuką, czyli co daje chorym na alzheimera (i opiekunom)

W arteterapii przede wszystkim chodzi o obniżenie stresu i napięcia. Podopieczny/a poprzez sztukę może wyrażać swoje emocje i komunikować się ze światem. Absolutnie nie ma tu miejsca na presję czy narzucanie własnych wizji. W końcu każdy artysta jest indywidualistą i ten indywidualizm należy uszanować, zwłaszcza w przypadku osób chorych na demencję.

Niech zatem senior/ka tworzy swoje dzieła w taki sposób, jaki dla niej/go jest najwygodniejszy. Arteterapia ma przede wszystkim przynieść odprężenie i radość. 

Arteterapia a choroba Alzheimera

Nie ma leku, który miałby moc całkowitego zatrzymania lub regresu alzheimera. Możliwości aktualnej farmakologii to walka z objawami choroby, czasem udaje się także spowolnić jej rozwój. Terapia sztuką może w przyjemny sposób wspomóc leczenie farmakologiczne.

Arteterapia może w dużym stopniu przyczynić się do poprawienia samopoczucia, ale i też kondycji psychicznej chorego. Ta twórcza psychoterapia pomaga ćwiczyć pamięć, koncentrację, rozwija kreatywność i może sprawić, że mimo choroby świadomości co do utraconych umiejętności, podopieczna/by akceptuje siebie. Zwłaszcza ta ostatnia kwestia jest bardzo ważna. Osoba dotknięta chorobą Alzheimera, mimo wielu trudnych objawów, nadal chce być doceniana i zauważana, a także traktowana z szacunkiem. Skoro nie może już wykonywać pewnych czynności, to warto udostępnić jej te, które nie stanowią jeszcze dużego problemu albo dopasowywać pozostałe do aktualnych możliwości wynikających z postępu choroby. Arteterapia to przykład terapii, która daje taką możliwość. 

Korzystny wpływ terapii sztuką u pacjentów z otępieniem potwierdzono w badaniach. Nie ogranicza ona chorego na żadnej płaszczyźnie, bo każdą jej odmianę da się dopasować do możliwości podopiecznej/go.

Terapia sztuką – pomysły

Wiele zależy od wyobraźni opiekuna/terapeuty oraz możliwości i chęci chorego. Można korzystać z własnych pomysłów lub gotowych ćwiczeń. Terapia sztuką może odbywać się w każdym miejscu, czy to na spacerze – słuchanie odgłosów przyrody, czy przy stoliku – rysowanie, ozdabianie przedmiotów, czy malowanie. 

Świetnie w terapii sztuką sprawdzają się malowanki wodne – Aquapainty. Bez konieczności posiadania farb można dzięki nim stworzyć piękne, wielobarwne obrazki. Wystarczy jedynie kubek z wodą i pędzelek lub palec, a podopieczny może wyczarować prawdziwe dzieło sztuki. Do wyboru są zestawy  o różnej tematyce:

1. Gospodarstwo
   
2. Szopa z narzędziami
   
3. Wspaniałe zwierzęta 

Inne pomysły na zajęcia w ramach terapii sztuką:

• lepienie z plasteliny,
• słuchanie odgłosów przyrody – z nagrania lub w trakcie spaceru,
• wycinanie kształtów,
• rysowanie autoportretów, dowolnych przedmiotów swoim ulubionym kolorem, zwierząt na wcześniej odrysowanej dłoni,
• rysowanie i nazywanie emocji na gotowych szablonach twarzy,
• słuchanie muzyki relaksacyjnej,
• ozdabianie napisanego wcześniej na kartce swojego imienia,
• pisanie po piasku.
  

Warto zaznaczyć, że terapia sztuką nie zawsze musi odbywać się indywidualnie. Zajęcia można przeprowadzać również w grupach, co dla niektórych może przybrać jeszcze atrakcyjniejszą formę niż zajęcia w pojedynkę. 

Dlaczego terapia sztuką to rodzaj psychoterapii

Kiedy mówi się o psychoterapii, w dużej mierze wyobraźnia nakierowuje nas na formy terapii mówionych. Najbardziej popularny schemat to: „ja i terapeuta”, „ja i rozmowa”, „ja i omawianie swoich lęków i problemów”. W tym tekście poruszony został inny rodzaj psychoterapii – można go sklasyfikować jako: „po prostu ja”. 

Arteterapia skłania do podejmowania działań w ramach granic, które podopieczny stawia sobie sam. To forma, która pozwala twórcy czuć się dobrze z własnym dziełem. Arteterapia często bywa świetną odskocznią od często trudnej codzienności podyktowanej przez chorobę – zarówno dla chorego, jak i opiekuna.